อำนาจของความกลัว: เมื่อ “ความกลัว” กลายเป็นเครื่องมือปกครองคน

“อำนาจของความกลัว มันสามารถทำให้เราอาจตัดสินใจทำในเรื่องที่ผิดศีลธรรม, ทำในเรื่องที่ไร้เหตุผล, ผลักดันให้เรามีพฤติกรรมที่ในภาวะปกติไม่มีทางทำ, บงการให้คนดีๆ หลายคนทำเรื่องเลวร้าย เพียงเพราะสมองส่วนอื่นๆ ถูกเทกโอเวอร์จาก ‘ความกลัว’”

– “ผมอยู่ข้างหลังคุณ”, โลกหมุนรอบกลัว

ความกลัวเป็นประโยชน์ในมือผู้มีอำนาจมาตั้งแต่อดีตกาล พวกเขาใช้มันเป็นเครื่องมือควบคุมคนให้อยู่ใต้อำนาจ ใช้มันโน้มน้าวและโจมตีฝั่งตรงข้าม เราอาจถูกฝัง ‘ภาพ’ บางอย่างที่เกิดจากการใช้อำนาจของความกลัว ทำให้เห็นสิ่งใดสิ่งหนึ่งผิดไปจากความจริงก็เป็นได้ — ที่น่ากลัวคือ เราอาจไม่รู้เลยว่า เรากำลังตกอยู่ใต้อำนาจของมัน

ความกลัวมีอำนาจกับจิตใจของเรา และยังมีอำนาจมากถึงในระดับสังคม และนี่คือรูปแบบต่าง ๆ ของความกลัวในฐานะเครื่องมือที่ใช้ควบคุมคน

ความกลัวใช้ ‘ปกครองคน’

อำนาจของความกลัวถูกใช้เพื่อการปกครองมาตั้งแต่อดีต ตัวอย่างง่าย ๆ เช่น พ่อแม่ขู่ลูกเพื่อให้เชื่อฟัง “อย่าออกนอกบ้านตอนกลางคืนนะ เดี๋ยวผีหลอก”, ผู้บังคับบัญชาในองค์กรขู่ผู้ใต้บังคับบัญชาว่า ถ้าเผยแพร่เรื่องไม่ดีขององค์กรไปจะถูกไล่ออก หรือชนชั้นปกครองที่ใช้วิธี ‘เชือดไก่ให้ลิงดู’ เช่น ในยุคกลางที่ศาสนจักรไล่ล่าคนนอกรีตมาเผาทั้งเป็นในที่สาธารณะเพื่อให้ผู้คนหวาดกลัวและไม่กล้าคิดแข็งข้อ

.

ความกลัว ‘ใช้โน้มน้าวคน’

ความกลัวกลายเป็นเครื่องมือในการโน้มน้าวให้ผู้คนคล้อยตาม hidden agenda ของผู้ที่ใช้อำนาจของความกลัวนั้น เช่น นักการเมืองสร้างภาพฝ่ายตรงข้ามให้ชั่วร้ายเกินจริง ขยายความผิดที่เขาทำให้ดูเลวร้ายในระดับที่ประเทศจะพังพินาศล่มสลายลงไปได้เพื่อให้ประชาชนเกลียดชัง หวาดระแวง และกลัวจนไม่เลือกฝั่งนั้น – ทั้งหมดก็เพื่อกำจัดคู่แข่งทางการเมืองของตน

หรือการโฆษณาโน้มน้าวที่สร้างค่านิยมว่าสิ่งหนึ่งดี สิ่งหนึ่งไม่ดี เช่น ทำโฆษณาขายครีมผิวขาวด้วยการสร้างภาพลักษณ์ว่าคนผิวเข้มจะถูกแฟนทิ้ง เป็นต้น คนที่ชมโฆษณาซึ่งอาจไม่ได้ผิวขาวตามสมัยนิยม  ก็จะเกิดความกลัวว่าตนจะมีภาพลักษณ์ที่สังคมมองว่า “ไม่ดี” และ “จะถูกแฟนทิ้ง” จนต้องไปซื้อครีมปรับผิวขาวมาใช้บ้าง

.

ความกลัว ‘ใช้จัดระเบียบทางศีลธรรม’

ที่ต้องใช้คำว่า “ระเบียบทางศีลธรรม” เพราะข้อนี้เกี่ยวข้องถึงความเชื่อและศาสนา ซึ่งเป็นตัวกำหนดศีลธรรมและความดีงามของคนในสังคมด้วย เราอาจคาดไม่ถึงว่าความกลัวถูกใช้เป็นเครื่องมือมาตั้งแต่ยุคสุโขทัย แต่ถ้าพูดถึง “ไตรภูมิพระร่วง” หรือ “เตภูมิกถา” อาจจะมีคนพอนึกภาพออก
.
คนไทยส่วนใหญ่น่าจะรู้จัก “ไตรภูมิพระร่วง” จากวิชาภาษาไทยสมัยเรียนในโรงเรียน นี่เป็นวรรณคดีที่เขียนถึง “นรก” และบทลงโทษสำหรับผู้กระทำความผิดตามบรรทัดฐานของสังคมยุคสุโขทัยไว้มากมาย (และยังเป็นรากฐานความเชื่อทางศาสนามาจนถึงปัจจุบัน) มันคือตัวอย่างที่สะท้อนให้เห็นการใช้ “ความกลัว” เพื่อจัดระเบียบทางศีลธรรม “ทำชั่วจะตกนรก” “เป็นชู้จะต้องปีนต้นงิ้วหนามแหลมคม”

นอกจากคัมภีร์ไตรภูมิพระร่วงที่เราคุ้นชินกันแล้ว ในคัมภีร์ไบเบิลของศาสนาคริสต์ก็มีการใช้ “ความกลัว” ในลักษณะเดียวกันด้วย โดยกำหนดบทลงโทษไว้ให้เห็นอย่างชัดเจน

 ⁵ท่านรู้เรื่องทั้งหมดนี้อยู่แล้ว แต่ข้าพเจ้าปรารถนาจะเตือนท่านอีกครั้งหนึ่งให้ระลึกว่าองค์พระผู้เป็นเจ้า ทรงช่วยให้ชนชาติหนึ่งรอดพ้นจากแผ่นดินอียิปต์ หลังจากนั้นพระองค์ยังทรงทำลายผู้ไม่เชื่อพระองค์  ⁶และทรงทำลายทูตสวรรค์ที่ไม่พอใจในอำนาจที่ตนได้รับจากพระเจ้า ละทิ้งที่อาศัยของตน พระองค์จึงทรงจองจำไว้ด้วยพันธนาการนิรันดร ทรงคุมขังคนเหล่านั้นไว้ในที่มืดจนถึงการพิพากษาในวันยิ่งใหญ่นั้น  ⁷ชาวเมืองโสดม ชาวเมืองโกโมราห์ และชาวเมืองที่อยู่รอบ ๆ ประพฤติผิดศีลธรรมเช่นเดียวกับทูตสวรรค์เหล่านั้น ปล่อยตัวตามกิเลสตัณหาผิดธรรมชาติ จึงได้รับโทษในไฟนิรันดร เรื่องดังกล่าวเป็นตัวอย่างสำหรับเรา

จาก จดหมายของนักบุญยูดา ฉบับที่ 1: 5-7

ภาพความกลัวเหล่านี้มักยึดโยงกับการกระทำที่จะทำให้สังคมเป็นไปอย่างสงบสุข – เมื่อคนกลัวมากพอ ก็จะไม่กระทำผิดกรอบศีลธรรมของศาสนา (ที่บังเอิญว่าเป็นกรอบในการจัดการสังคมด้วย) และดำเนินชีวิตในสังคมได้โดยไม่ไปเบียดเบียนใคร

__

“ความกลัว” มีอำนาจกับชีวิตและสังคมของผู้คนมากมายขนาดนี้มาตั้งแต่อดีต แต่ในยุคสมัยที่ข้อมูลข่าวสารถึงกันได้ง่ายเพียงปลายนิ้วคลิก การรับรู้สื่อจากหลาย ๆ ทางและการมีวิจารณญาณอาจจะช่วยต่อต้าน “อำนาจของความกลัว” ได้มากขึ้นไม่มากก็น้อย — และอย่าปล่อยให้มันครอบงำคุณจนขาดสติ เพราะเราต่างก็เห็นแล้วว่า มีผู้คนมากมายแค่ไหนที่ตกเป็นเหยื่อของการถูกอำนาจของความกลัวครอบงำ และทำเรื่องเลวร้ายลงไปเพราะคำว่า “กลัว”

แนะนำหนังสือ

โลกหมุนรอบกลัว โดย “ผมอยู่ข้างหลังคุณ” สำนักพิมพ์ Geek Book

คุณอาจเคยรู้จักผีผ่านมุมมองของศาสนาหรือไสยศาสตร์ เคยอ่านเรื่องผีผ่านการพิสูจน์ในมุมของนักวิทยาศาสตร์ แต่หนังสือเล่มนี้จะพูดถึงผีที่ต่างออกไป เป็นการพาทุกคนมาทำความรู้จักกับผีผ่านสายตาของ ‘จิตเวช’

สั่งซื้อได้ทาง mbookstore