สงครามหนังสือในยุคประวัติศาสตร์

          ย้อนกลับไปในสมัยกรุงโรมช่วงศตวรรษที่ 1 คนในสมัยนั้นนิยมนำขี้ผึ้งมาเขียนลงบนแผ่นไม้เพื่อส่งเป็นจดหมายหรือส่งข่าวสารหากัน ส่วนกลุ่มคนชั้นสูงจะมีหอสมุดกลางเป็นแหล่งความรู้ โดยหนังสือส่วนใหญ่จะเป็นหนังสือประวัติศาสตร์ ปรัชญา และศิลปะ แต่ในสมัยนั้นรูปแบบของหนังสือไม่ได้เป็นรูปเล่มเหมือนในปัจจุบัน ลักษณะของหนังสือจะเป็นแผ่นกระดาษที่ม้วนได้ ซึ่งทำมาจาก “กระดาษปาปิรุส” ของอียิปต์

          ถึงในสมัยนั้นจะมีกระดาษม้วนที่สามารถให้ความรู้ได้เหมือนหนังสือ แต่ความคงทนและแข็งแรงกลับกลายเป็นปัญหาหลัก เพราะกระดาษปาปิรุสเป็นวัสดุที่ไม่มีความคงทนต่อสภาพแวดล้อม หากอยู่ในที่ร้อนและแห้งแล้งจะทำให้ตัวอักษรจางส่งผลให้ต้องคัดลอกเนื้อหาอยู่บ่อยครั้ง นอกจากนี้ถ้ามีการพับกระดาษบ่อยๆ จะทำให้กระดาษฉีกขาดได้ง่าย คนส่วนใหญ่จึงนิยมใช้วิธีการม้วนกระดาษแทนการพับกระดาษ ที่สำคัญอุปสรรคสำคัญเลยก็คือพื้นที่ของตัวอักษรมีจำกัด เนื่องจากเป็นเพียงแผ่นกระดาษทำให้มีพื้นที่ในการเขียนได้เพียง 1 หน้ากระดาษเท่านั้น

“โคเด็กซ์” จุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลง

          แต่แล้วนักโบราณคดีก็ได้ไปเจอกับเรื่องชวนสงสัย เพราะมีการพบชิ้นส่วนของกระดาษปาปิรุส และที่น่าสงสัยก็คือลักษณะของชิ้นส่วนที่พบเป็นหน้ากระดาษที่มาจากหนังสือเล่ม ชาวโรมันเรียกกันว่า “โคเด็กซ์ (Codex)” ซึ่งต้นกำเนิดของโคเด็กซ์ยังคงเป็นปริศนา ไม่มีใครรู้ที่มาที่ไปว่าเป็นมาอย่างไร โดยโคเด็กซ์เริ่มกลายเป็นที่รู้จักเพราะกวีชาวโรมันนามว่า “มาร์คซีอาล” เขาคือคนที่ทำให้คนในสมัยนั้นหันมาอ่านหนังสือโคเด็กซ์แทนการอ่านแบบกระดาษม้วน จนถึงขณะนี้ก็ยังไม่มีข้อสรุปว่าแท้จริงแล้วโคเด็กซ์มีต้นกำเนิดมาจากอะไรกันแน่

สงครามระหว่าง “โคเด็กซ์” และ “กระดาษม้วน”

          ถึงอย่างนั้นโคเด็กซ์ก็ถือเป็นก้าวสำคัญของวิวัฒนาการหนังสือ เพราะนอกจากวัสดุที่ใช้จะมีความทนทานแล้ว ยังมีหมายเลขหน้ากำกับไว้เพื่อง่ายต่อการค้นหา ทำให้เป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างดัชนี แต่ก็ใช่ว่าโคเด็กซ์จะเป็นที่ยอมรับของทุกคน ยังมีชาวโรมันและชาวยิวมากมายที่คุ้นเคยการอ่านแบบกระดาษม้วนมากกว่า จึงเกิดการออกมาต่อต้านประท้วงและเกิดปัญหาขัดแย้งขึ้นในระยะแรก และสิ้นสุดลงในคริสต์ศตวรรษที่ 6 นับว่าเป็นสงครามหนังสือที่ยาวนาน

          ปัจจุบันโคเด็กซ์มีวิวัฒนาการมาเรื่อยๆ จนกลายเป็นหนังสือเล่มในที่สุด หากเปรียบเทียบสงครามหนังสือในอดีตก็คงไม่ต่างจากปัจจุบันนี้มากนัก เพราะในยุคที่เทคโนโลยีเข้ามาแทนที่จึงเกิด “E–Book” หรือ “หนังสืออิเล็กทรอนิกส์” ขึ้นมา ซึ่งหลายคนอาจจะยังไม่ยอมรับ ไม่ว่าหนังสือจะเปลี่ยนรูปแบบไปมากน้อยแค่ไหนตามยุคสมัย ขอเพียงให้หนังสือยังคงเป็นหนังสือ และยังคงเสน่ห์เช่นนี้ต่อไปถึงคนรุ่นหลังก็เพียงพอ

ที่มา : biblicalarchaeology / bbc

รูปภาพ : en.wikipedia / th.pngtree / mexicoescultura